- مشخصات کتاب
- درآمد
- فصل اول: کلیات و مقدمات
- مقدمه اول: مباحث نظری تفسیر
- 1. علم تفسیر و نظام آن
- 2. مفهومشناسی تفسیر
- 3. علل و عوامل نیاز به تفسیر
- 4. اشارهای به دورههای تفسیر
- 5. منابع تفسیر
- 6. شرایط مفسر قرآن
- 7. پیش فرضهای بنیادین فهم و تفسیر قرآن
- 8. معیارها و ضوابط تفسیر معتبر
- 9. فرایند تفسیر (مراحل اجرایی تفسیر یک آیه)
- 10. روشهای تفسیری
- 11. گرایشهای تفسیر قرآن
- 12. اسلوبهای تفسیری (شیوههای نگارش تفسیر)
- 13. تأویل
- 14. بطن
- 15. برخی قواعد مهم تفسیر قرآن
- 16. اعجاز قرآن
- 17. قرآن و علوم تجربی (افقهای جدید تفسیر)
- 18. تحریفناپذیری قرآن
- 19. جمع و تدوین قرآن
- مقدمهی دوم: مراحل اجرایی و ویژگیهای این تفسیر
- مقدمه اول: مباحث نظری تفسیر
- فصل دوم: سورهی حمد (پرستشگری عاشقانه و امداد خواهی روشنگرانه)
- فصل سوم: سورهی بقره «اندیشهی اسلامی، مردمشناسی، تاریخشناسی، قانونمندی جامعه»
- منابع
- یادآوری
- تذکرات
تفسیر قرآن مهر جلد اول، ص: 25
1- 1. تعریف علم تفسیر: دانشی که انسان را با معانی و مقاصد آیات قرآن و منابع، مبانی، روش ها، معیارها و قواعد آن آشنا می سازد.
به عبارت دیگر، دانش تفسیر از چند بخش اساسی تشکیل می شود:
اول: مبانی تفسیر
دوم: قواعد تفسیر
سوم: منابع تفسیر
چهارم: شرایط مفسر
پنجم: سنجه های فهم تفسیر و معیارهای تفسیر معتبر
ششم: روش های تفسیری
هفتم: گرایش (مکتب) های تفسیری
1- 2. موضوع علم تفسیر: آیات قرآن (سخنان الهی که در قالب وحی قرآنی بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل شده است).
1- 3. هدف دانش تفسیر: کسب توان استنباط صحیح از آیات قرآن.
1- 4. فایده ی علم تفسیر: فهم مراد استعمالی (معانی آیات) و مراد جدی خدا (مقاصد آیات).
2. مفهوم شناسی تفسیر
2. مفهوم شناسی تفسیر
واژه ی تفسیر یک بار در قرآن به کار رفته است ( «أَحْسَنَ تَفْسِیراً»؛ فرقان، 33) که به معنای لغوی است و اشاره می کند که آیات قرآن در برابر مثال های مخالفان، مثال های حق و تفسیری زیباتر ارائه می کند. در احادیث نیز واژه ی «تفسیر» به کار رفته است؛ از جمله:
در حدیثی از پیامبر صلی الله علیه و آله حکایت شده که واژه ی ظلم در آیه ی 82 انعام را به شرک «تفسیر» فرمودند. ناقل حدیث این گونه حکایت می کند: «فقالوا ایّنا لم یظلم نفسه، «ففسره» النبی صلی الله علیه و آله بالشرک». «1»
واژه ی تفسیر در لغت به معنای «بیان»، «توضیح»، «پرده برداری» و «اظهار معنای معقول» به کار رفته است. «2»
تفسیر قرآن مهر جلد اول، ص: 26
برخی برآن اند که واژه ی «فسر» در اشتقاق کبیر، مقلوب «سفر» است؛ «1» و مسافرت را از آن جهت سفر گویند که اخلاق مردم در آن